OMNIPOTENTNY KSIĘGARZ ERNST FERDINAND SCHWARTZ (MIEJSCA I LUDZIE)

Swój skład z nutami i materiałami papierniczymi Ernst Ferdinand Schwartz założył w 1867 roku i prowadził przez niemal pół wieku (Breitestr. 15, ob. ul. Szeroka). Typową ofertę artykułów  do pisania i muzycznych zeszytów z nutowymi zapisami wkrótce wzbogacił o wyroby artystyczne: miedzioryty, staloryty, oleodruki, litografie i fotografie, akwarele, portrety i biusty kompozytorów i pisarzy, stereoskopy i obrazy do nich (czyli przeglądarki stereoskopowe z zestawami fotografii stereoskopowych). Te ostatnie prowadził co najmniej od 1869 roku.

          Reklama aparatów do oglądania stereoskopowej fotografii. Thorner Zeitung, 11.12.1869.

W latach 60. XIX w. i później stereoskopowe przeglądarki, zwykle z dwunastoma zdjęciami, kupcy szczególnie polecali na gwiazdkowe prezenty, jak np. wędrowni optycy: L. van der Ley z Amsterdamu na Rynku Nowomiejskim (1861), N. Kapellen z Kolonii czy J. Jacobowicz, którzy stawali w hotelu Trzy Korony (1861, 1862, 1863). Inny handlowiec, rezydujący w Hotêl de Sanssouci, oferował torunianom giełdę przedmiotów optycznych, matematycznych, fizycznych i stereoskopowych właśnie (1863). Stereoskopy miał w ofercie nawet zegarmistrz Reinhold Scheffler (1884). 

Kulturalne zacięcie zainspirowało Schwartza do uruchomienia, w 1876 roku, wypożyczalni książek, liczącej około 6 tys. tomów. Zlokalizowana była nieopodal składu – od lat 80. XIX w. już księgarni, z szerokim asortymentem.

                    Reklama wypożyczalni książek. Throner Ostdeutsche Zeitung, 20.03.1876

Podobnie jak inne składy handlujące książkami, materiałami piśmiennymi i nutowymi zeszytami, także Schwartz prowadził przedsprzedaż biletów na artystyczne imprezy: przedstawienia teatrów świetlnych, trup artystycznych, cyrków, wykłady przeróżne. 

Bilety na kinematograficzne przedstawienie Deuyschen Flotten Vereins - u Schwartza. 

Thorner Presse, 6.04.1905.

Przedsprzedażą biletów w Toruniu trudniły się najczęściej wybrane trafiki (składy cygar), m.in. F. Duszyńskiego, przy Breitestr., O. Herrmanna, Adolpha Glückmanna Kaliskiego w Dworze Artusa, O. Herrmanna przy Elisabethstr., róg Bachestr. (ob. ulice Królowej Jadwigi i Strumykowa). A także księgarnie, m.in. Waltera Lambecka (Bachestr. 2), Justusa Wallisa (Breitestr. 34).

         Reklama księgarni Waltera Lambecka. Thorner Adress-Buch für das Jahr 1892, Thorn 1892.

Omnipotentny Schwartz nie poprzestał na handlu, ale w latach 80. XIX w. sam organizował też imprezy i występy artystyczne. Były to wykłady eksperymentalne, tj. naukowe, m.in. o oświetleniu elektrycznym, polaryzacji światła, optyce, a także koncerty: austriackiego kwartetu wokalnego, koncerty w auli Bürgerschule, z udziałem m.in. śpiewaczki z Paryża.

Schwartz mieszkał przy Friedrich-Wilhelmstr. 4 (1869; ob. ul. Piastowska), Coppernicusstr. 204 (1876, 1880, 1884; ob. ul. Kopernika). Kolejne daty odnoszą się do spisów adresowych mieszkańców Torunia. Od 1897 roku jako adres Schwartza podawana jest Mellienstr. 84 (ob. ul. Mickiewicza). Interes działał jeszcze w latach 10. XX w.