ZEGARMISTRZOWIE TORUŃSCY – KTO, KIEDY (2)

XVII wiek

Mistrz zegara wieżowego u benedyktynek chełmińskich, 1604.

Christoph FABIAN Starszy, odnotowany w 1. połowie XVII w., czynny około 1601-1630.
Być może autor jedynego znanego dziś toruńskiego zegara puszkowego (nie wiadomo jednak, czy wykonał go Fabian Starszy czy Fabian Młodszy).

Christoph FABIAN Młodszy (zm. przed 1639), odnotowany w 1. połowie XVII w., czynny około 1622-1638.

Dzieła nieznane.

Hans LUCAS / LUKAS / LUXS (zm. po 1665), od 1627 roku obywatel Torunia, czynny jeszcze w roku 1655.
Autor jedynego znanego i zachowanego toruńskiej roboty zegara rotacyjnego, tzw. pasyjki (Ermitaż w Leningradzie).

Michael / Michel  FABIAN (zm. przed 18.01.1659), od 1631 roku miał obywatelstwo Torunia, czynny w latach 1650-1655. Jego uczniem był m.in. Casper SCHÄFFER.
Oprócz zegarów domowych różnych typów realizował także wieżowe, czego przykładem niedawno odkryty przez Konrada Nawrockiego zegar wieżowy z 1643 roku, sygnowany, wtórnie ulokowany na wieży kościoła popijarskiego w Opolu Lubelskim.

Znamy dziś 14 realizacji, z czego aż 8 to odkrycia ostatnich lat.

Jacob ERHART / EUCHARDT (zm. około 1646), obywatel Torunia od 1639 roku. W starszej literaturze jego aktywność określano na lata około 1660-1670.

W ostatnich latach poznaliśmy 2 zegary jego roboty, przed kilkoma tygodniami – kolejny.

Benedict / Benedikt ENGELSCHALCK (zm. około 30.03.1667), obywatel Torunia od 1647 roku, czynny w latach 1647-1666. Szczególnie cenny jest jego autorstwa ośmioboczny zegarek naszyjnikowy (Halsuhr), z kryształem górskim, z około 1600 roku (Bayerisches Nationalmuseum w Monachium), nie są bowiem znane inne zegarki tego rodzaju toruńskiej roboty.

Z pięciu znanych dziś realizacji, dwie poznaliśmy w ostatnich latach.

Johann HENCKELMAN, mistrz z Gdańska czynny w Toruniu, w latach 60. XVII w.

Casper / Kasper SCHÄFFER / SCHAFFER/ SCHEFER /  SCHEFFER (zm. około 1697), obywatelstwo Torunia uzyskał w 1666 roku, czynny w latach 1650-1698. Jego uczniem był m.in. Jacob FABIAN, jego pasierb. Zięciem Schäffera był Abraham Will.

Tu świetny przykład wirtualnego
UDOSTĘPNIANIA ZBIORÓW PRZEZ MUZEUM
(Muzeum Narodowe w Krakowie).
OBY NARESZCIE BYŁ TO STANDARD!

Lorenz / Wawrzyniec WOLBRECHT/ WOLLBRECHT/ WALBRECHT, zegarmistrz Jana Kazimierza, do Torunia powrócił w 1669 roku, czynny tu w latach 1678-1684.
Dzieło życia Wolbrechta to wielki zegar monstrancjowy (zapewne po 1669 – przed 1684 r., Zamek Królewski na Wawelu), ze wskazaniami astronomicznymi. To albo majstersztyk, wówczas właściwe jest datowanie na około 1670 rok, albo zegar zamówiony przez Jana Kazimierza – wówczas powstał zapewne około roku 1675.

Zegar monstrancjowy Wolbrechta
na wystawie na 775-lecie Torunia,
pt. Toruńskie zegary i zegarmistrzowie,
w Muzeum Okręgowym w Toruniu (VI-IX 2008).
Fot. informacja prasowa Nowości.

Jacob FABIAN (ur. 25.07.1658), czynny  w latach 1674-1698, był uczniem Caspra SCHÄFFERA (i jego pasierbem).

Dzieła nieznane.

Wentzel / Wacław SEIDELMANN / SEIDELMAN / SEITELMAN (zm. 26.05.1719), obywatel Torunia od 1676 roku, czynny w latach 1669-1719, starszy cechu w latach 1686-1707 – aż 11 razy. Miał sporą grupę uczniów (9 osób), co sugeruje, że warsztat prężnie działał, jednak do niedawna jego wyroby nie były znane.

Niclas / Nicolaus / Mikolai DAMM / DAM, obywatel Torunia od 1690 roku, czynny w latach 1682-1690.

Tobias KRETTE / KRETT / CRETTES / LA KRETTE (zm. 30.03.1726), obywatelstwo Torunia od roku 1693, mistrz od 1719 roku. Trudnił się wyrobem zarówno zegarów wieżowych (Grossuhrmacher), jak i domowych.

Joan / Johann BERGMANN / BERGMAN / BERCKMANN  (zm. około 1702-1703), obywatel Torunia od 1698 roku, czynny w latach 1695-1703. Warsztat Bergmanna pracował do 1719 roku – prowadzony przez wdowę po nim. W tym okresie warsztat należał do najzamożniejszych w grupie zegarmistrzów i członków cechu ślusarskiego.

Dzieła nieznane.

CDN.