POMNIKI i POPOMNIKOWE PRZESTRZENIE, ORŁÓW i GRYFÓW DAWNYCH WSPOMNIENIE

Pomniki i popomnikowe przestrzenie, orłów i gryfów dawnych wspomnienie – pod takim hasłem odbył się 95. Spacer fotograficzny TSF i taki też (przy)długi tytuł miała moja prezentacja pokazana – tradycyjnie – w Wejściówce na finał spaceru. Spotkaliśmy się pod mostem 😃 kolejowym – na skraju przestrzeni, którą można uznać za swego rodzaju „pomnikowe zagłębie” (nie jedyne w mieście!), jeśli cezurę czasową usunąć, bo:

- swego rodzaju pomnikiem był sam most kolejowo-drogowy (potęgi państwa pruskiego, 1870-1873); dziś szpetnie okaleczony  i (w osi ulicy) zasłonięty kładką stacji przesiadkowej

- nieopodal pomnik feldm. Paula von Hindenburga (1915), na wzgórzu (pozostałość umocnień ziemnych twierdzy) nieopodal…

- …przerobiony wkrótce po 1920 r, samowolnie przez wojaków,   na pomnik gen. Józefa Hallera

- podczas ostatnich poszukiwań w archiwum dowiedziałam się, że na wzgórzu przy ul. Traugutta, w pobliżu dworca Toruń Miasto, była jedna z proponowanych lokalizacji pomnika… Wdzięczności Bohaterom Armii Czerwonej (prowadzono próbne odwierty)

- pomnik kolejarzy – ofiar II wojny światowej na p. 18 Stycznia

Pomnik kolejarzy,
a raczej otoczenie z kadrowaniem nietypowym...

- pomnik gen. Hallera zamykający oś widokową Wilehlmstadt / przedmieścia św. Katarzyny (choć odwrócony do niego plecami)…

- …jak pierwotnie tę oś zamykał kościół garnizonowy, w czasach PRL-u zasłonięty co nieco blokami mieszkalnymi i stacją benzynową. Kościół sławił chwałę oręża: pruskiego, a po 1920 r. – polskiego (po 1920 r. zmiana wystroju wnętrza, grupa rzeźbiarska Sursum Corda Ignacego Zelka z symbolicznym orłem zrywającym się do lotu stanowiącym bazę / podstawę dla figury  Chrystusa dźwigającego krzyż – zob. DZIEJE SZTUKI TORUNIA).

Takie podwójne z trójcą / Trójcą skojarzenia.

- na placu przykościelnym: niegdyś pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego (na terenie wojskowym, 1928), zrekonstruowana statua Matki Boskiej Królowej Polski (1927) – z orłem, współczesny kamień pamiątkowy żołnierzy AK – z orłem i gryfem. Obecność tych ostatnich podkreślam, bo tropiliśmy orły i gryfy – w kontekście wiadomego stulecia.

Historyczny taki oto konglomerat pomnikowo-epokowy… Po drodze okazało się, ze pomnikowe natężenie występuje też w innych rejonach (Toruń miasto pomNIKów), ale zdaje się, ze tylko tu takie pomieszanie epok.

 

Przy d. kasynie przy ul. Fredry specjalnie dla nas
przygotowana kompozycja (prawie)biało-czerwona 😉

Nastawiliśmy oko / obiektywy na poszukiwanie państwowych Orłów i pomorskich Gryfów, a także biało-czerwonych motywów.

Składnia trochę nie taka 😉

Nie powiem, mieliśmy w tej kwestii pewne sukcesy 😉, choć nie wszystkie orły były tymi poszukiwanymi… Ten z domu Gutenberga, przy ul. św. Katarzyny 4, okresu pruskiego, ciekawy m.in. z powodu atrybutów – co trzyma w szponach? Czy dobrze widzę, że narzędzia jakoweś drukarskie?

Skromniutki w formie orzeł na budynku straży pożarnej.

Z placu przykościelnego wstąpiliśmy na Nowe Miasto (dla zegara słonecznego i herbu Nowego Miasta - tu jest PRZESZŁOŚĆ ZNIKAJĄCA NAMACALNIE), dalej ul. Szumana poszliśmy w kierunku Urzędu Marszałkowskiego, gdzie jest zachowany piękny, stylowy Gryf Pomorski, obok którego usadowiono wizerunek urzędowy Orła – kłócący się z formą modernistycznego gmachu i Gryfa… Modernistyczny orzeł „odleciał”, podobnie jak na sąsiednim gmachu banku (d. Bank Rolny) - została pusta płycina.

Najciekawsza historia dotyczy jednak poza-spacerowego orła – z gmachu dyrekcji Lasów Państwowych przy ul. Mickiewicza – ale jako że to dłuuuższa historia i wymaga jeszcze sprawdzenia kilku tropów, opowiem o niej przy innej okazji. Obecny stan dociekań przedstawiłam spacerowiczom w Wejściówce – ciąg dalszy na pewno nastąpi! Marzenie takie: aby orły wróciły...

Ciekawe są historie dotyczące dwóch pomników: Wolności / Niepodległości / Zwycięstwa, które planowano zaraz po powrocie do Macierzy (1921 ) i na 10-lecie Niepodległości (1928), których nie mogliśmy fotografować, bo ich nie zrealizowano, ale wyobraziliśmy sobie ten pierwszy pomnik, który miał stanąć w miejscu pruskiego pomnika Wojaków (Kriegerdenkmal) na pl. Teatralnym (o tym też było w Wejściówce).

Wielcy bohaterowie – Haller i Piłsudski – zawitali do Torunia po latach (to nowe kompozycje pomnikowe), ale są też dzieła zrekonstruowane, jak wspomniana figura Matki Boskiej Królowej Polski, czy obelisk Stefana Łaszewskiego, pierwszego wojewody pomorskiego.
W kręgu Wielkiego Józefa też swego rodzaju „pomnikowe zagłębie”… Wielki Józef prezentował się nam się różnorodnie (sposób widzenia zależy od wiedzy i nastawienia; nie tylko od punktu siedzenia!); mnie ukazał perspektywę „spod buta”. A moje historyczno-rzemieślnicze nachylenie pozwoliło dostrzec na skraju płaszcza – od tyłu rzecz jasna – znak mistrza odlewnika. Spacerowicze wszak zaglądają wszędzie, nawet pod kapot 😀

Spod buta...

Przy okazji pracy nad tematem „pomnikowym”, drążenia wątku orłów w przestrzeni publicznej, a także samego spaceru kilka refleksji:

- czy każdy ważny bohater i ważne wydarzenie muszą być upamiętniane pomnikiem?

- czy nie stać nas na realizacje o cechach artystycznych?, SYMBOLiczne – a nie tylko dosłowne?
- czy nadmiar nie sprzyja dewaluacji pomnikowych idei?, tak jak w życiu nadmiar powoduje dezorientację i utrudnia wartościowanie.

Fotografie Spacerowiczów do obejrzenia podczas 

7. konferencji z cyklu Zabytki toruńskie młodszego pokolenia, 

pt. PRAKTYCZNY PATRIOTYZM 1918/1920 - 2018:
różne odsłony niepodległości
= 12 V, godz. 10.00-15.00, Biblioteka Diecezjalna.

Konferencja pod patronatem Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego.