TORUŃSKIEGO MĘCZENNIKA ZA WIARĘ POMIN(CZ)KI I WIZERUNKI

Wydarzenia tumultu toruńskiego (1724) były upamiętniane wyjątkowo licznie, w różnych formach i rodzajach sztuki: tekstach, rycinach, medalach, portretach itd. Wymowa tych dzieł, zawarte w nich oceny wydarzeń i ich skutków bywały jednostronne, zwykle na rzecz ewangelików i męczeństwa straconego burmistrza Johanna Gottfrieda Rösnera.

Ewenementem w tej kwestii była, niemal współczesna wydarzeniom tumultu, kolumna maryjna wzniesiona z inicjatywy miejscowych jezuitów (zapewne już w 1725 roku), przed kościołem Świętojańskim. Katoliccy widzieli w niej symbol zwycięstwa katolicyzmu nad protestantyzmem. Statua miała jednak krótki żywot – właśnie ze względu na tę antyprotestancką wymowę.  Władze pruskie w 1817 roku nakazały jej usunięcie.

W XIX w. historiografii i literaturze pruskiej do wątków wyznaniowych dołączano wątki narodowe, co w rozumieniu lokalnym oznaczało cześć dla Rösnera jako bojownika na rzecz protestantyzmu i niemczyzny. Miał nawet powstać w Toruniu poświęcony mu pomnik, i to na Rynku Staromiejskim. Ostatecznie władze miasta ufundowały tylko tablicę pamiątkową ku czci „męczennika za wiarę”, na ścianie Ratusza od strony dziedzińca (1893). Tablica nie zachowała się, w przeciwieństwie do pomni(cz)ka burmistrza w kościele ewangelickim pw. Ducha Św., który przetrwał tutaj aż do 1950 roku (!).

Trzeba podkreślić, że postać burmistrza Rösnera uwieczniano w dziełach plastycznych (malarstwo, grafika) wielokrotnie, częściej aniżeli innych zasłużonych obywateli miasta. To bodaj najczęściej – po Mikołaju Koperniku – portretowany torunianin (o czym obszernie w przywołanym niżej artykule).

Upamiętnieniu Rösnera w okresie pruskim służyć miała nazwa ulicy przy południowej pierzei Pl. św. Jana (przy kościele Świętojańskim) – Blutgericht (tj. krwawy sąd). A dawna ul. Rösnera to obecnie ul. Rejtana – wymowna to zmiana.

Ze współczesnych „przypominaczy” tumultu warto wspomnieć, iż na kamienicy (ul. Chełmińska 26/28) należącej niegdyś do burmistrza ulokowano tablicę informującą o historycznym wydarzeniu. Bez ideologicznych podtekstów.

Więcej m.in. w moim artykule: Burmistrza Rösnera wizerunki różne,
Rocznik Muzeum Okręgowego w Toruniu, 13/14, 2005, s. 73-104.