PODGÓRSKIE POMNIKI (SERIA PODGÓRZ)

Dwie epoki – dwóch bohaterów – dwa upamiętnienia: co łączy Pruskiego Wojaka oraz Marszałka Józefa Piłsudskiego?

Pomnik przed browarem.
Zbiory prywatne.

Idea wzniesienia pomnika Pruskiego Wojaka, ku czci poległych w wojnach prusko-austriackiej (1866) i francusko-pruskiej (1870-1871), powstała w 1907 roku, wraz z wzniesieniem reprezentacyjnego gmachu ratusza i porządkowaniem przestrzeni Rynku. Monument miał być gotowy na Sedanfest 1908 roku i ustawiony przed zabudowaniami browaru Thomsa. 

Po 1920 roku Wojaka spotkał los podobny do tego, jakiego doświadczyły polskie pomniki w roku 1939 – został zdemontowany. Sam cokół podgórzanie chcieli wykorzystać na pomnik… Zygmunta III Wazy, który nadał Podgórzowi prawa miejskie (pomysł niezrealizowany).

Na pocztówce z podgórskim browarem
widać cokół pomnika z początku XX w.
(z prawej, obok drzewa),
ale zapewne już bez figury (?).
Zbiory prywatne.

Ostatecznie kruszec z figury został użyty do wykonania pamiątkowej tablicy Marszałka Piłsudskiego, na fasadzie ratusza (1936). Nie przetrwała ona wojennej zawieruchy.

Warto przypomnieć, że w Toruniu wzniesieniu pomnika Piłsudskiego towarzyszyły awantury w łonie władz miasta (zdominowanych przez przedstawicieli endecji) oraz polityczne reperkusje. Ostatecznie monument Marszałka wzniesiono na terenie wojskowym (1928 – 10-lecie niepodległości) na pl. św. Katarzyny, przed koszarami 63. Toruńskiego Pułku Piechoty. Pomnika pilnie strzeżono: …ku niemałemu zdziwieniu przechodniów pełni [tu] służbę posterunek wojskowy z karabinem. (...) Dostęp do pomnika zamknięto półkolistym jakby płotem, najeżonym ostrzami kołków żelaznych, jakich się używa do budowy zasieków z drutu kolczastego do osłony okopów na froncie... (O kilku formach upamiętnienia Marszałka zob. w moim Toruniu między wojnami 1920-1939. Opowieść o życiu miasta, Łódź 2011).

Marszałek Piłsudski pośmiertnie otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Torunia.

Nazwisko Marszałka pojawiało się w Toruniu przy okazji „nazywania imieniem” ważnych miejsc czy inwestycji. Tak było w przypadku nowo wzniesionego mostu drogowego przez Wisłę: Zarząd Miasta zasugerował nazwę Most 700-lecia, Rada Miejska – Most Wolności, a Województwo – imię Marszałka Piłsudskiego. Imię Piłsudskiego nadano koszarom (między ulicami: Dąbrowskiego, Jagiellońska, Dobrzyńska, Wały gen. Sikorskiego), Domowi Społecznemu (ul. Mickiewicza 2/4), Muzeum Ziemi Pomorskiej (ul. Chopina).

CZY WIESZ, ŻE?

Zapewne i podgórzanie obchodzili takie święta, jak: Sedanfest, Sedantag (niem. Święto Sedanu, Dzień Sedanu) oraz Kornblumentag (Dzień Bławatka).

W Podgórzu imieniem Marszałka Piłsudskiego nazwano ulicę prowadzącą na poligon (ob. ul. Drzymały), nieopodal ratusza, na fasadzie którego ulokowano tablicę pamiątkową Marszałka. A także park miejski (przy ob. ul. Parkowej) - jeszcze za życia Marszałka.W Toruniu ul. Piłsudskiego nie było.

Ofiary wielkiego wybuchu trotylu 24 stycznia 1945 roku upamiętniono dopiero w 2011 roku (kamień pamiątkowy przy ul. Poznańskiej, w miejscu Browaru Pomorskiego). Dziś to drugi pomnik w Podgórzu, obok nowej wersji tablicy Marszałka Piłsudskiego (2006).